I. Mở bài
- Giới thiệu tác giả Kim Lân và truyện ngắn Làng:
+ Nhà văn Kim Lân là nhà văn chuyên viết truyện ngắn, ông vốn am hiểu và gắn bó sâu rộng với cuộc sống nông thôn, Làng là truyện ngắn xuất sắc của ông.
+ Dẫn dắt nội dung nghị luận: diễn biến tâm trạng nhân vật ông Hai trong truyện ngắn Làng của Kim Lân.
II. Thân bài
1. Khái quát về nhân vật và tình huống nảy sinh sự chuyển biến tâm trạng của ông Hai
- Ông Hai là người nông dân luôn yêu và tự hào về làng của mình, mọi niềm vui, nỗi buồn của ông đều được ông chia sẻ với mọi người
+ Vì chiến tranh ông phải đi tản cư nhưng ông luôn nhớ về làng, khoe làng của mình với mọi người.
- Nhân vật được đặt trong tình huống éo le và ngặt nghèo lại có tính thử thách cao làm bộc lộ rõ tâm trạng của nhân vật, yêu và tự hào về làng của mình: ở nơi tản cư, ông Hai bất ngờ nghe được tin làng chợ Dầu theo giặc làm Việt gian.
2. Phân tích diễn biến tâm trạng nhân vật ông Hai
- Khi đang vui mừng nghe tin thắng trận ở khắp nơi thì bất ngờ ông Hai nghe được tin dữ: “ làng chợ Dầu theo giặc làm Việt gian, “ ông bất ngờ, choáng váng (Cổ ông nghẹn ắng lại như không thở được).
- Ông cố trấn an bản thân, không tin đó là sự thật, ông hỏi lại như không thể tin vào những điều vừa nghe thấy. Những người tản cư khẳng định chắc chắn khiến ông Hai sững sờ,thẹn thùng, xấu hổ (ông cố làm ra vẻ bình thản, đánh trống lảng ra về).
+ Cổ họng ông hai nghẹn lại, da mặt sầm lại ông lão lặng đi tưởng như không thở được.
- Về tới nhà ông tủi hổ, lo lắng, suy nghĩ khi thấy đàn trẻ thơ ở trong làng (nước mắt lão cứ dàn ra, chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư?)
+ Niềm tin vào cách mạng, sự ngờ vực giằng xé trong tâm trí ông Hai
- Nghe thấy tiếng chửi làng chợ dầu theo bọn Việt gian “ông cúi gằm mặt xuống mà đi”, nỗi tủi hổ, thẹn thùng khiến ông không dám ló mặt ra ngoài
+ Lúc nào ông cũng lo sợ, buồn rầu, nhìn thấy đám đông tụ tập ông lại chột dạ vì sợ nhắc tới hai chữ Việt gian
→ Tác giả diễn đạt làm nổi bật nỗi lo lắng, sợ hãi tới mức ám ảnh trong tâm trí của ông Hai, trong tâm trạng ông lúc nào cũng bồn chồn lo âu, đau xót, tủi hổ trước tin làng mình theo giặc.
- Tình yêu và tự hào về làng trong ông có cuộc xung đột lớn, gay gắt. Ông Hai khẳng định dứt khoát chọn theo cách mạng, ông tin vào cách mạng “Làng yêu thì yêu thật, nhưng làng theo giặc thì phải thù”.
+ Niềm tin vào Đảng, Bác, tình yêu nước rộng lớn bao trùm lên tình yêu làng, dù xác định như thế nhưng trong lòng ông vẫn chan chứa nỗi xót xa, tủi hổ.
+ Ông Hai lại tiếp tục rơi vào tình trạng bế tắc, đầy tuyệt vọng khi mụ chủ nhà cũng nghĩ gia đình ông là việt gian nên đánh tiếng đuổi gia đình ông đi nơi khác
- Đoạn văn diễn tả chân thật đầy cảm động, thấy rõ được nỗi đau sâu xa trong lòng và sự chân thành của nhân vật ông Hai
- Ông Hai chẳng dám ra ngoài mà chỉ biết tâm sự nỗi lòng của mình với đứa con chưa hiểu sự đời. Lời nói chân thật của ông để ông tỏ lòng mình, nỗi nhớ, tình yêu làng, sự thủy chung niềm tin vào cách mạng và Bác Hồ
- Khi nghe tin cải chính, ông Hai như sống lại, mừng rỡ, niềm vui hân hoan được hiện lên trên khuôn mặt, cử chỉ, điệu cười của ông
3. Thành công nghệ thuật miêu tả tâm trạng nhân vật
- Đặt tâm trạng nhân vật vào tình huống thử thách để khai thác chiều sâu tâm trạng
- Thể hiện tâm trạng nhân vật tài tình, cụ thể qua ngôn ngữ đối thoại, độc thoại, và độc thoại nội tâm qua ý nghĩ, hành vi, cử chỉ.
+ Ngôn ngữ đậm chất khẩu ngữ và lời ăn tiếng nói của người nông dân, và thế giới tinh thần của người nông dân.
III. Kết bài
- Tâm trạng nhân vật ông Hai được thể hiện qua nét bút tinh tế, chân thật, đa dạng: diễn tả đúng, gây ấn tượng mạnh mẽ về sự ám ảnh, day dứt trong tâm trạng nhân vật.
- Ông Hai người yêu làng mạnh mẽ, say sưa, hãnh diện thành thói quen khoe làng, qua tình huống thử thách tình cảm đó càng trở nên sâu sắc hơn.
- Chứng tỏ Kim Lân am hiểu sâu sắc về người nông dân và thế giới tinh thần của họ.
